Waarom ‘dansen’ we de polonaise?
Er is één “dans” die tijdens carnaval niet mag ontbreken: de polonaise. De vrolijke ‘dans’ zoals we deze nu kennen, komt uit Polen (eind zestiende eeuw) en is gebaseerd op de zogenoemde Polonez. Het was een langzame, statige en serieuze dans, maar geen wals.
Het woord polonaise is ontleend aan het Frans. Eerst betekende het langzame Poolse dans in driekwartsmaat (van Dale geeft nog steeds ‘Poolse dans’), later werd het vooral gebruikt in de betekenis ‘dans waarbij men in lange rij achter elkaar loopt, met de handen op de schouders van de voorgaande persoon’. Dat is dus precies zoals wij ‘m nu kennen in combinatie met het werkwoord hossen, maar dan wel in een 6/8e maat.
Hoe werd de Polonez gedanst?
In de tweede helft van de 18e eeuw was de dans overal in Europa populair, maar daarna verdween de populariteit. In het begin van de 19e eeuw begon elk bal weer met de polonaise.
De polonez werd doorgaans in paren (of soms in vier- of achttallen) gedanst, over een wat langere afstand. De deelnemers dansten in rijen of achter elkaar aan. De dansleider gaf de patronen aan. De polonez heeft dus eigenlijk allerlei varianten en waarschijnlijk is daaruit ook ‘onze’ polonaise voortgekomen.
Waar komt hossen vandaan?
Denk je aan polonaise, dan denk je aan (het werkwoord) hossen. Hossen is misschien een verbastering van “hotsen”, een Duits werkwoord. Hotsen betekent schokkend en schommelend bewegen.
Toch kan het woord hossen ook opzichzelfstaand al bestaan hebben als je kijkt naar de vroegere uitdrukking “der Wagen hosst” (de kar beweegt). Hossen betekent volgens Van Dale online nu ‘zich dansend en zingend voortbewegen’. Het meest bekende nummer over onze polonaise is natuurlijk Polonaise Hollandaise van Arie Ribbens: “Bij Hoevelaken linksaf” 😉
“Aan mijn lijf geen polonaise”
Volgens Onze Taal, is polonaise ook een Pools kledingstuk. Voor vrouwen een strak lijfje met lange schoot en voor mannen een korte, strak zittende overjas. Omdat dit niet al te fijn zat, ontstond de uitdrukking ‘aan mijn lijf geen polonaise’ als in ‘zo’n strak kledingstuk wil ik niet aan’.
We zijn trouwens benieuwd: vind jij dat de polonaise in de huidige vorm het woord dans mag verdienen? 😉