Alles wat je wilt weten over tonpraten
Tonpra(o)ters of buutreedners zijn onlosmakelijk verbonden met carnaval. Tonpraten was vroeger misschien een “oude mannenvak”, maar het is inmiddels véél vlotter geworden, waardoor het ook jongere carnavalsfans aanspreekt.
Tonpraten begint vaak als een hobby, maar er zijn inmiddels ook genoeg ‘vakiditoten’ die ervoor betaald krijgen en ervan kunnen leven.
Waarom hoort tonpraten bij carnaval? Wat doet een tonprater? En mocht het kriebelen: hoe word je er zelf één? In dit artikel beantwoorden we de FAQ.
Waarom heten het tonpraten?
Het antwoord is heel simpel: omdat de tonproater doorgaans in een ton op het podium staat. Soms wordt van daaruit de tekst letterlijk voorgelezen, maar ervaren tonpraters kennen de buut na een aantal keer oefenen uit hun hoofd.
Wanneer treden tonpraters op?
Ze treden op tijdens carnaval in Brabant en Vastelaovend in Limburg, maar ook in andere carnavalsprovincies van Nederland, zoals in Twente, de Achterhoek en Utrecht treden tonpraters op én vinden tonpraat-concoursen plaats.
Naast de verschillende wedstrijden worden tonproaters ook vaak op op zittingsavonden of pronkzittingen uitgenodigd. Tonpraters die ervan kunnen leven pakken ook buiten het seizoen verschillende schnabbels mee zoals verjaardagen, jubilea, etc.
Wat is het verschil tussen een tonprater en cabaretier?
Een tonpraoter of buutreedner, speelt vaak een (uitvergroot) typetje en is zo ook verkleed. Het kunnen bijvoorbeeld mannen zijn die een vrouw spelen of andersom. Het typetje is meteen ook de context voor de hele “buut”: het optreden van de tonprater. De (soms grove) grappen worden rondom dit thema gemaakt en zijn vaak actueel.
Een tonprater praat meestal vanuit de ik-vorm en heeft veel zelfspot. Een tonprater vindt het daarnaast leuk om met het publiek te spelen, maar vooral om de draak steken met prins carnaval en gevolg.
In feite zijn improvisatie, interactie en timing misschien nog wel een belangrijk(er) onderdeel dan in cabaret. Ook duurt een buut over het algemeen korter; gemiddeld een kwartier.
In tegenstelling tot het publiek van een cabaretier, zit het publiek van een tonprater vaak lekker aan het bier en een tonprater moet natuurlijk rekening houden met deze stemming 😉 Maar, om meteen maar even een misverstand uit de wereld te helpen: een (te) dronken publiek is niet altijd leuk voor een tonprater, die als artiest natuurlijk gezien, gehoord en gewaardeerd mag worden.
Wie zijn bekende tonpraters?
Bekende tonpraoters zijn bijvoorbeeld Rob Scheepers, Boy Jansen, Andy Marcelissen, Dirk Kouwenberg, Ger Frenken en Helga Cornelissen. Binnen de tonpraters bestaan er weer verschillende stijlen; de één vindt interactie of improvisatie heel belangrijk, de ander is sterker in mimiek, de één leest bewust letterlijk voor, de ander doet alles uit zijn hoofd, de één is traag en de ander is vlot.
Sommige tonpraters treden jarenlang op met hetzelfde typetje en dat is waarom niet alle buuts op video gedeeld worden. Toch zijn er een aantal mooie, inspirerende (fragmenten van) optredens op Youtube te vinden:
Dirk Kouwenberg als De Astronout:
Rob Scheepers als Ben van Daal:
Ger Frenken als Sjötterskaönigin:
Zit er een verschil tussen Brabants en Limburgs tonpraten?
Ja, in Limburg vieren ze op een andere manier carnaval, ze vieren daar namelijk Vastelaovend en dat gevoel van samenzijn voelt anders dan in Brabant. Het is meer traditioneel, ‘ouderwets’ en misschien ook meer chauvinistisch.
Wat dat betreft geldt dat ook voor het tonpraten, dat in Brabant als moderner en vlotter wordt beschouwd. Natuurlijk speelt ook het verschil in dialect een belangrijke rol. Sowieso vinden tonpraters dat hun buuts in de ene regio beter aanslaan dan in de andere.
Bekijk hieronder eens de samenvattingen van de Buuttekampioenschappen (Limburg) en het Keiebijters Kletstoernooi (Brabant) maar eens. Dan kun je het verschil misschien wel opmerken:
Wat zijn bekende tournooien?
Bekende toernooien voor tonpraters zijn bijvoorbeeld het Keiebijters Kletstournooi, Brabants Kampioenschap tonpraoten, de Limburgse BuutteCup, de Groot Limburgse Buuttekampioenschappen, het Achterhoekse Buutkampioenschap en het Buutreednerconcours van De Keuters (in Hooglandersveen bij Utrecht).
Hoe word je tonprater?
Vaak begint een tonprater heel kleinschalig, op een school of een lokaal of regionaal podium, met een kleine act of voorstelling. Natuurlijk moet je geen podiumvrees hebben en van acteren en interactie houden, want een buut wordt vaak in samenspel met de zaal opgevoerd. Wat ons betreft is het zéker een kwestie van talent, heel creatief zijn en kunnen genieten van op het podium staan.
Een nieuwe buut wordt standaard uitgeschreven op papier. Daarna test een tonprater, net als een cabaretier, de grappen uit in de praktijk. De buut kan daarna eventueel bijgeschaafd worden.
Wil je ook tonprater worden? De pronkzitting in jouw dorp kan al een geweldige opstap zijn om het te gaan leren. Bezoek ook toernooien of kijk ze live mee via de regionale omroepen. Ook vind je op de website tonpraten.nl leuke tips. Welke buutreedner-toernooien je dit jaar mee kunt kijken, zie je in onze carnavalsagenda. Proost en geniet ervan!