Vastelaovend in Mestreech
Carnaval in Maastricht heet ook wel De Mestreechter Vastelaovend. Zoals op veel andere plaatsen in Limburg wordt er veel aandacht geschonken aan fantasierijke carnavalskostuums (ook wel pekskes) en aan prachtig geschminkte gezichten en uitbundige hoofdtooien. De centrale kleuren in Mestreech zijn rood, geel en groen: de kleuren van de Limburgse Vastelaovend.
Het Maastrichtse straatcarnaval, waarin zate hermienekes en ook sambabands centraal staan, heeft daarnaast veel aandacht voor kinderen, ouderen en studenten. Carnaval wordt hier georganiseerd door carnavalsvereniging de Tempeleers, die zich naast organisatie bezighoudt met liefdadigheid. De Mestreechter Vastelaovend wordt gerund door veel vrijwilligers.
Mestreechs Vastelaovends Concours door SMV
Traditionele carnavalsmuziek speelt een hele belangrijke rol in Maastricht en inmiddels is er een groot repertoire aan Maastrichtse Carnavalsliedjes. Bekende Maastrichtse carnavalsliedjes zijn bijvoorbeeld Karnaval in Mestreech, Hiel Mestreech dat zingk, ‘t Waor gein leefde en Diech bis op de köpke gevalle. Lokale artiesten zijn heel populair.
In Maastricht vindt daarnaast op of rondom de11devande11de een eigen verkiezing plaats, georganiseerd door de Samewerkende Mestreechter Vastelaovendsvereiniginge (SMV). Veel liedjes uit Maastricht doen ook mee aan het (nog grotere) LVK: het Limburgse Vastelaoves Leedjes Konkoer.
Voorheen werd de11devande11de, de grote opening van Vastelaovend in Limburg, in Maastricht georganiseerd. Het evenement vindt nu plaats in Roermond. Het wordt nog steeds georganiseerd door de Sjeng Kraft Kompenei.
Stadsprins
Er is in Maastricht een Stadsprins en deze wordt aangewezen door De Tempeleers. Kandidaten worden door “de Kanselarijraad” van De Tempeleers beoordeeld. Vier weken voor carnaval wordt de naam van de nieuwe Stadsprins bekendgemaakt.
Deze wordt altijd aangeduid als Zienen Hoegen Hoeglöstegheid (Zijne Hoge Hooglustigheid). De verschillende wijken en stadsdelen van Maastricht kennen daarnaast verschillende carnavalsverenigingen die allemaal een eigen Raad van Elf en Prins Carnaval hebben.
De officiële Stadsprins wordt begeleid door Garderizzjemint de Kachelpiepers, dat gebaseerd is op een militair garderegiment. Het regiment begeleidt, gehuld in kilt en Schotse ruit, de Stadsprins en treedt ook buiten het carnavalsseizoen op tijdens verschillende evenementen.
Zate hermeniekes en straatcarnaval
Maastricht heeft veel zate hermeniekes (klemtoon op ie). Dit betekent letterlijk dronken harmonieorkestjes en zij vormen een essentieel onderdeel in het Maastrichtse carnaval. Een zate hermenie bestaat meestal uit 10 tot 20 muzikanten die een blaas- of slaginstrument bespelen. De meeste zate hermeniekes hebben één of meerdere stamcafés.
Tijdens de drie dagen van het carnaval trekken de zate hermeniekes samen met hun carnavalsfans door de Maastrichtse binnenstad en Wyck. Ze stoppen sowieso bij hun eigen stamcafés maar bijvoorbeeld ook op de Kesselskade, de trappen van het Dinghuis, het klokpleintje in Wyck, het beeld van de Mestreechter Geis, het Vrijthof, de Kersenmarkt en het Sint Amorsplein.
Op carnavalsdinsdag vindt ‘s middags op het Vrijthof het Zate Hermeniekesconcours plaats. De deelnemende zate hermeniekes spelen dan ook voor een jury op het Vrijthof. Er worden onder andere prijzen uitgereikt voor hard en vals spelen 😉
Tradities tijdens Mestreechs carnaval
Zaterdag voor carnaval wordt de Stadsprins opgehaald op het NS-station en daarna trekt een optocht met muziek- en carnavalsverenigingen naar de markt.
Tijdens de ceremonie in het Stadhuis vindt de sleuteloverdracht plaats van de burgemeester aan de prins. De otoriteitetoeker (autoriteitenplager), de spreekstalmeester van de Tempeleers, neemt tijdens de zitting de plaatselijke (en landelijke) politiek op de hak. Traditiegetrouw zijn daarbij ook enkele Haagse politici aanwezig.
Vrouw Wielemösj en carnaval voor studenten
Om studenten meer bij het carnaval te betrekken, introduceerden De Tempeleers een eigen carnavalssymbool voor de studenten, Vrouw Wielemösj, een eigen Mooswief (een ouderwets geklede marktvrouw, symbool van het Maastrichtse carnaval).
Vrouw Wielemösj is de patrones van de leerlingen tijdens carnaval en verblijft elk jaar een paar weken voor carnaval op het Studenten Service Center.
Tijdens de onthulling van Wielemösj wordt ook het Wielemösj Genootschap, bestaande uit de (vice)voorzitters van de Maastrichtse studentenverenigingen, grondig geïnspecteerd door de Stadsprins. Ze moeten een eed afleggen waarin ze beloven goed voor Wielemösj te zorgen en haar met respect en eer zullen behandelen. Ieder jaar neemt een vereniging met Wielemösj deel aan de grote optocht op zondag.
Inscheete
Op zondagochtend vindt op het Vrijthof het inschieten van het carnaval plaats. In aanwezigheid van de Stadsprins en de Raad van Elf worden om 11.11 uur kanonschoten gelost met het Momus-kanon. De herensociëteit Momus was de voorloper van de organisatie van het Maastrichtse carnaval. De Momus (restaurant) is om die reden de bakermat van het Maastrichtse carnaval.
Na het inschieten wordt de pop van het Mooswief aan een paal omhooggetakeld. Deze pop blijft tot dinsdagavond het middelpunt van het Maastrichtse carnaval. Op carnavalsdinsdag wordt om 00:00 op het vrijthof in Maastricht het Mooswief omlaag gehaald in het bijzijn van duizenden carnavalsvierders. Dan wordt ook het Mestreechs volkslied gezongen.
Grote optocht en bónte störm
Op zondagmiddag vindt de Groete Optoch (grote optocht) plaats, waaraan verschillende verenigingen en vriendengroepen op een zo origineel mogelijke manier deelnemen. De optocht gaat vanaf Wyck via de Sint Servaasbrug naar de binnenstad van Maastricht. Tussen de ingeschreven groepen lopen ook individuen en kleine groepjes waardoor het geheel een bónte störm (bonte storm) wordt genoemd. Aansluitend begint het straatcarnaval.
Vastelaovend voor kinderen in Mestreech
Maandagmiddag gaat de familieoptocht van start, waarin veel plaats is voor kinderen. Op het Vrijthof vindt een Boete Poetezitting plaats, een open podium voor kinderen. Ook is er tijdens Vastelaovend een KinderVastelaovendsExpositie van Maastrichtse scholen in het azM. Daarnaast vindt er in Mestreech altijd een jeugdprinsentreffen plaats.
Carnaval vieren in Maastricht?
Je bent van harte welkom, maar het wordt gewaardeerd als je je verdiept hebt in de tradities. Over Vastelaovend in Maastricht en de (muziek)cultuur is bijvoorbeeld een mooie documentaire gemaakt: Carneval in Mestreech: ‘t sjoenste leedsje. Annie van Loo, de eerste vrouwelijke tekstschrijver van Maastrichtse liedjes, vertelt hoe een goed liedje tot stand komt en deelnemers aan de kleurrijke optocht vertellen wat hun ‘sjoenste leedsje’ is. Luister ook eens naar artiesten als Beppie Kraft, de Nachraove, Fabrizio en duo X-Elle.
Lees tot slot eens onze 6 tips voor Vastelaovend in Limburg, waarin de Maastrichtse Jolanda vertelt hoe je je het beste kunt voorbereiden op dit prachtfeest.
Bekijk in onze carnavalsagenda welke grote feesten en events je dit jaar allemaal kunt bezoeken.